تحول گفتمان هویت در ترکیه از کمالیسم به اسلام گرایی با تأکید بر حزب عدالت و توسعه

چکیده اصلی این مقاله تحلیل و تبیین روند چرخش گفتمان هویتی حاکم در ترکیه از کمالیسم به اسلام‏گرایی است. در این تحول گفتمانی، اسلام سیاسی با توجه به متغیرهای اجتماعی، تاریخی، ایدئولوژیکی و هویتی در جمهوری ترکیه، نقشی بسیار مهم را برعهده‏دارد. در این پژوهش، ضمن مرور مختصر عناصر هویتی ترکیه در دوره کمالیسم، به واکاوی تقابل گفتمان­های اسلام‏گرایی و کمالیسم و سرانجام علل هژمونیک‏شدن گفتمان اسلام‏گرایی پرداخته‏شده‏است. بررسی ادبیات موجود درخصوص ترکیه نشان‏می­دهد که پژوهش­های صورت‏گرفته به‏طور عمده بر موضوع‏هایی ازقبیل امنیت، دموکراسی و فرایند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا تأکید‏می­کنند و به‏نظرمی­رسد که بیشتر آنها از اهمیت فرایندها و مکانیسم­های هویتی اسلام­گرایان ترکیه، نگرانی­های اسلام­گرایان درباره حفظ هویت اسلامی­شان و همچنین سکولاریسم غفلت‏کرده­اند؛ بنابراین این پژوهش در بررسی و تبیین تحول گفتمانی بالا، به نقش هویت اسلام­گرایی و تأثیر آن بر سیاست­های اتخاذشده توسط دولتمردان جدید (با تأکید بر حزب عدالت و توسعه) در این کشور اشاره‏دارد. طبق یافته­های پژوهش که بر‏اساس روش تحلیل گفتمان به‏دست‏آمده‏است اسلام­گرایان نوین ترکیه (در قالب حزب عدالت و توسعه) بازیگرانی هستند که به‏طور عملی توانسته­اند گفتمان کمالیستی در این کشور را به روش­های دموکراتیک و مسالمت­جویانه تضعیف‏کرده، گفتمان تازه اسلام‏گرایی را در این کشور به منصه ظهور برسانند. این گفتمان جدید می­خواهد تعریفی جدید از ارتباط اسلام و تجدد در جامعه ترکیه ارائه‏دهد. بنابراین، هدف اصلی این مقاله، فهم این امر است که اسلام­گرایان ترکیه در دوران مختلف تاریخ جمهوری ترکیه با چه استراتژی­ها و تاکتیک­هایی با کنترل هویت دینی مردم توسط گفتمان کمالیستی به مقابله پرداخته­اند. واژگان کلیدی: گفتمان هویتی، اسلام­گرایی، کمالیسم،­ حزب عدالت و توسعه.